Luxor Theater Stadskanaal (1926 – 1985)

 

Bouwtekening van het Luxor Theater uit 1924.
(Foto: collectie Jan Mooibroek)

Al rond de eeuwwisseling maakte Stadskanaal kennis met het nieuwe medium van de "levende photographieën".  In Hotel Dopper werden af en toe voorstellingen gegeven van de "Elektro Biograph Americain" en ook in Café Wolters werden filmvoorstellingen gegeven. Het Hotel de Leeuw lag gelegen in het noordelijk deel van Stadskanaal en had ook de beschikking over een zaal waar film werd vertoond onder de naam "Luxor Theater". We mogen aannemen dat deze bioscoop tot 1929 voorstellingen verzorgd heeft want in dat jaar werd het hotel en bioscoop door brand verwoest.

Geert Hollemans, die de laatste jaren al de exploitatie van het  "Luxor" had overgenomen wilde een eigen bioscoop die hij het  "Nieuwe Luxor" zou gaan noemen. Toen Hotel de Leeuw met bioscoop Luxor door brand verwoest was, werd het  "Nieuwe Luxor" gewoon "Luxor Theater" genoemd.

Het Luxor Theater in Stadskanaal is de bioscoop waar ik ruim 37 jaar geleden als filmoperateur ben begonnen. Het theater werd in opdracht van Geert Hollemans rond 1924/1925 gebouwd en de bioscoop werd in 1926 geopend met de film “Safety Last” met de komiek Harold Lloyd in de hoofdrol. De film liep in Nederland onder de titel “Pas Op! Val Niet!” en bevat de wereldberoemde scène waarin Lloyd hoog boven de grond aan de wijzers van een klok hangt. Het Luxor Theater was voor die tijd een bijzonder stijlvolle en luxueuze bioscoop. Prachtige vloerbedekking in de gangen en op de trappen voorzien van koperen traproedes, het zag er allemaal indrukwekkend uit. De films uit de "stomme film" periode werden begeleid door een violist en pianist. Elke voorstelling werd begonnen met het spelen van de "Radetzky Mars".

Het Luxor Theater in 1987.
(Foto: Jan Mooibroek)

De kassa van het Luxor Theater.
(Foto: Jan Mooibroek)

Het Luxor Theater was ook de eerste bioscoop in de provincie die geluidsfilms ging vertonen. Dat was in 1929, nog voor de stad Groningen dus (die begon in 1930 met de vertoning van geluidsfilms). De eerste geluidsfilm die in het Luxor Theater werd vertoond was, hoe kan het ook haast anders, “The Jazz Singer” met Al Jolson in de hoofdrol. Een vertegenwoordiger van de firma die de geluidsapparatuur had geleverd sprak tijdens de openingsvoorstelling de bezoekers toe en feliciteerde de inwoners van Stadskanaal met het feit dat "Luxor" één van de eerste theaters was die over deze geluidsinstallatie beschikte".

 
De operateur van het Luxor Theater was de heer Hendrik Greven. Vanaf de opening in 1926 verruilde hij zijn beroep van koffiebrander voor die van operateur. Als hij op zijn praatstoel zat, de heer Greven heeft mij ook het operateursvak geleerd, vertelde hij graag over die tijd. Op 18 jarige leeftijd kwam hij in dienst van Geert Hollemans. Het draaien van films werd zijn lust en leven en tot zijn pensionering heeft hij het vak met liefde uitgevoerd. Voor zijn verdiensten in het bioscoopbedrijf heeft hij van de Nederlandse Bioscoopbond de hoogste onderscheiding gekregen, het gouden maltheserkruis speldje met diamant. Een grap die hij altijd vertelde ging over de letters G H die op de vloer in de hal als mozaïek waren gemetseld. Natuurlijk was dat het monogram van Geert Hollemans (G H) maar de heer Greven vertelde altijd dat het zijn monogram was, maar dan andersom (H G). De letters waren door elkaar heen gevlochten, dus men zag toch niet of eerst de G of de H gelezen moest worden. Vele mensen hebben het ongetwijfeld geloofd.
 

        Het Luxor Theater in volle glorie (2e gebouw van rechts) aan het Stadskanaal. 
(Foto: archief Gem. Stadskanaal).

Het Luxor Theater was ook het eerste theater van het Hollemans concern. In 1928 zou het Scala Theater in Winschoten geopend worden en in 1933 het City Theater in Veendam. (Zie ook Veendam en Winschoten).
In 1948 vond er een ingrijpende verbouwing van het theater plaats. Volgens verhalen van de heer Greven werden de twee winkels die naast de bioscoop gevestigd waren bij het theater getrokken zodat de hal en de kassa verbreed werden. Ook werd er een nieuw plafond in de zaal gemaakt. In vrijwel alle Hollemans theaters waren de plafonds, waarin veel indirect licht was verwerkt, identiek. Dat kon ook haast niet anders want alle Hollemans bioscopen zijn door dezelfde architect (dhr. Jan Groof) ontworpen. De toneelopening kreeg een goudverflaagje en een lichtbruin voorgordijn. Als de voorstelling liep branden er rode lampen achter de lichtornamenten in de zaal en op het balkon.

Het balkon na de sluiting van het theater.
(Foto: Jan Mooibroek)

Bioscoopadvertentie van Luxor uit de jaren zestig.
(Adv. uit "De Kanaalstreek, eigen collectie)

Het kon haast niet uitblijven. In de jaren zestig kreeg ook het Luxor Theater te maken met de invloed van de televisie. Het bioscoopbezoek daalde flink. In 1969 werd het Luxor Theater verkocht aan Bioscooponderneming Abeln, die ook Bioscoop De IJzeren Klap in Musselkanaal exploiteerde. (De Musselkanaalsters vonden het Luxor Theater maar niks. In de volksmond werd de Luxor door hun “Het Schaaphok” genoemd). Het theater kreeg nieuwe stoelen (de houten klapstoeltjes werden vervangen door comfortabele stoelen), nieuwe vloerbekleding, toiletten en een buffet. In de jaren zeventig schakelde ook Luxor steeds meer over op het vertonen van karate en Tiroler films. Toen in 1981 het Smoky Theater zijn deuren opende was het met de Luxor gedaan. De toenmalige bedrijfsleider van Luxor, Dick Stubbe, heeft nog getracht onder de noemer Cine-Cafe-Luxor de zaak draaiende te houden maar ook dat hielp niet meer. Het Luxor Theater werd halverwege de jaren tachtig voorgoed gesloten. Het pand heeft als café ’t Schienvat nog een tijdje doorgedraaid. Maar na verloop van tijd hield men het voor gezien. Het pand werd leeggehaald en te koop gezet.

 

                    Kijkje in de cabine van het Luxor Theater. (Foto: eigen foto)

Op 8 september 1996 kraaide de rode haan in het leegstaande pand. Een felle uitslaande brand verwoestte wat eens een bijzondere bioscoop was waar menige “Knoalster” 2 gelukkige uurtjes heeft doorgebracht. Het Nieuwsblad van het Noorden schreef destijds: Voorgoed ‘The End’ voor het Luxor Theater. 

                        De allerlaatste advertentie van het Luxor Theater: 

(Adv. uit "De Kanaalstreek")

De restanten van de oude bioscoop/cine-cafe Luxor/Schienvat
(Foto: Jan Mooibroek)