Het Luxor Theater in Deventer begin jaren vijftig. De film "Geen medailles voor spionnen" is de Nederlandse titel voor "Decision Before Dawn" uit 1951 met Richard Basehart, Oskar Werner, Gary Merrill en Hildegard Knef in de hoofdrol.
(Foto: collectie Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek,
documentnummer 002691 – Info: deventerinbeeld.nl)
Deventer heeft in de gouden dagen van de film maar liefst 3 bioscopen gekend. Niet allemaal op dezelfde locatie, want de eerste bioscoop van Deventer, de Deventer Bioscoop, werd in 1911 geopend op de Assenstraat. Later verhuisde deze bioscoop onder de nieuwe naam Eerste Deventer Bioscoop (E.D.B.) theater naar de Smedenstraat. Zeven jaar na de opening van de Deventer Bioscoop, in 1918, kwam de Luxor bioscoop aan de Brink in Deventer en nog een jaar later, in 1919 opende de Cinema Palace haar deuren in de Lange Bisschopsstraat. Met deze drie theaters kende Deventer een rijk gevarieerd film aanbod.
Hetzelfde Luxor Theater op een foto gemaakt door Jan Mooibroek
Het Luxor Theater werd ontworpen door de Deventer architecten J.D. Postma en B. Hoogstraten in opdracht van de Gebr. Miedema. De bouwstijl is een navolging van de zogenaamde Amsterdamse School. Het was een lange, smalle bioscoop met een zaal en balcon. In de jaren ’70 werd de achterzijde van de bioscoop verbouwd tot Luxor 2. In 1983 werd het theater gesloten. Na een aantal jaren leeg te hebben gestaan is het in 1989 verbouwd tot een uitgaanscentrum.
De Cinema Palace bioscoop had in het begin een gevel die sterk leek op de kermisbioscopen uit die tijd. In 1938 werd het aanzicht veranderd in een moderne gevel welke ontworpen was door de bekende Deventer architect Ir. W.P.C. Knuttel. In 1985 werden de laatste voorstellingen in het theater gegeven. In het pand bevindt zich nu een schoenenwinkel.
Wat we ook niet mogen vergeten te vermelden is dat Deventer ook over een echt Filmhuis beschikt. Het eerste Filmhuis was gevestigd in de oude Luxor 2 zaal in de Roggestraat (ooit eens een voormalige synagoge en thans het Etty Hillesumcentrum). De naam van het Filmhuis, welke tot 1995 in bedrijf is geweest, was Filmhuis Roggestraat. In de Keizerstraat werd in oktober 1995 Filmhuis De Keizer geopend. Dit theater vertoont tot op de dag van vandaag actuele artistiek verantwoorde films.
Het E.D.B. Theater in de Smedenstraat. (Foto: Jan Mooibroek)
Het EDB Theater in de Smedenstraat was eerst gevestigd als Deventer Bioscoop in de Assenstraat. Dit theater werd in 1911 geopend. In 1919 verhuisde de bioscoop naar de Smedenstraat nummer 10 en kreeg toen de naam Eerste Deventer Bioscoop. Tot 1978 was het een bioscoop met slechts 1 zaal. Daarna werd de bioscoop opgedeeld in 2 zalen. De benedenzaal werd EDB 1 welke een capaciteit heeft van 256 stoelen en het balcon werd EDB 2 met 135 zitplaatsen. Het theater was eerst in beheer van de BEM (Bioscoop Exploitatie Maatschappij) en is thans in handen van de Minerva groep. De heer Valentin Odendaal uit Deventer weet zich het EDB theater nog goed van vroeger te herinneren: “In de EDB speelde vaak op zondagmiddag om 2 uur de kinderfilm, zoals wij dat toen noemden. Er werden vaak cowboy films gedraaid van o.a. Roy Rogers, Gene Autry, Rex Allen en Rod Cameron. In die tijd, ik schat rond 1950, dan was er om16.00, 18.30 en 21.00 uur weer een film maar dan voor de oudere leeftijd. 14 jaar of 18.jaar. Ik weet zelfs nog wie de kaartjes afscheurde in de E.D.B. Bioscoop. Die goeie man heette Voortman. Hij deed dat samen met ene Poelder. Zelfs in de Cinema Palace stond een man met dezelfde naam, Poelder – een toen al kalende strenge man, om de kaarten af te scheuren en te kijken of je wel de leeftijd van 14 of 18 jaar had”. De heer Jan de Roo uit Deventer weet zich de portier van het E.D.B. Theater ook nog goed te herinneren. Hij mailde ons: "De heer Daan Poelder van de EDB reed altijd één maal per week, meestal op een oude motor, de stad rond om de nieuwe affiches rond te brengen. Dit gebeurde ook bij mijn vader die deze dan ophing voor een raam in de etalage van zijn rijwielzaak op de hoek van de Veenweg/Rielerweg. Voor deze dienst ontving je dan 2 vrijkaartjes, naar keuze te besteden".
Interieur van één van de E.D.B. zalen. (Foto: website Minerva)
Van de heer Peereboom uit Bathmen (die als parttime operateur in het E.D.B. Theater werkt) kregen wij een mailtje met, naast enkele correcties op de geschiedenis van het E.D.B. Theater, ook de mededeling dat het theater op 10 januari 2007 definitief gaat sluiten. Dan is het doek letterlijk gevallen van de nog oudste (sinds 1911) draaiende bioscoop van Nederland. De laatste meters film die door de projector zullen lopen zijn die van "Casino Royale" en "The Holiday". In het huidige pand van de EDB-bioscoop aan de Smedenstraat komt een twee verdiepingen tellende modewinkel.
De sluiting van het theater heeft de Deventenaren niet onberoerd gelaten. Zowel het Deventer Dagblad als De Stentor hebben uitgebreid aandacht aan de sluiting besteed. Op de pagina’s van deze kranten werden door lezers vele herinneringen, die zij aan het theater hadden, geplaatst. Zo vertelde iemand dat zij hun trouwfoto’s in het theater hadden laten maken en wist een meneer zich nog te herinneren dat men tijdens de oorlog met een blok hout een kaartje voor de film kon kopen. Ook herinnerde zich iemand dat tijdens de oorlog wel eens het licht in de zaal aan ging, de film stopte en er met grote letters op het filmdoek kwam te staan: "Luchtalarm, U wordt verzocht op Uw plaatsen te blijven zitten", na enige tijd ging het licht dan weer uit en ging de film verder. Velen schreven ook over de eerste films die men in de E.D.B. gezien heeft: van Sylvia Kristel als Emanuelle, Brigitte Bardot in "Et dieu crea la femme" tot de films met Esther Williams, Sonja Henie en de cowboyfilms van Roy Rogers of Gene Autrey. (Info uit De Stentor).
De sluiting van het EDB Theater sluit helaas niet aan op de opening van de nieuwe megabioscoop "De Boreel" aan de Kazernestraat. De nieuwe bioscoop gaat vermoedelijk na de zomervakantie van 2007 pas open. Volgens de heer Peereboom zijn de berichten over deze nieuwe bioscoop momenteel erg onzeker. Merral Theaters zou het gaan huren, maar er gaan al geruchten dat de huurprijs dusdanig hoog is, dat een bioscoop van 4 zalen in de Boreel niet te exploiteren zal zijn.
Uw herinneringen aan, foto’s en informatie over de Deventer bioscopen zijn van harte welkom.