In de dertiger jaren werden er speciale Cineac Bioscopen geopend. Bioscopen die uitsluitend bioscoopjournaals vertoonden, aangevuld met een tekenfilm of korte natuurfilm. De bekendste is wel Cineac Handelsblad in de Reguliersbreestraat,die recht tegenover het filmpaleis Tuschinski in Amsterdam stond.
(Foto: Pathé Tribune)
De naam Cineac is afgeleid van "cinema" en "actualité". De bezoekers konden op elk gewenst moment de bioscoop betreden of verlaten. De Cineac bioscoop werd ontworpen door architect J. Duiker en werd in 1934 officieel geopend. Het gebouw is een van de belangrijkere monumenten van ‘het nieuwe bouwen’ in Nederland. Deze architectuurstroming ging er van uit dat vorm (en uiterlijk) van een gebouw bepaald wordt door de functie ervan. Doorlopende vertoning van journaalfilms vroeg om een strakke, handig ingedeelde zaal met een aparte in- en uitgang. Ook de indeling en ligging van de zaal en de positie van de stoelen werden door deze functie bepaald. Daarnaast gebruikte Duiker ook voor die tijd uiterst moderne bouwmaterialen als staal, aluminium en glas. De muren werden bespoten met asbest (!) voor de akoestiek en er werden zelfs verwarmingselementen in de gevel aan de steegzijde gemonteerd om de wachtende mensen in de winter niet in de kou te laten staan. Duiker heeft in de Cineac het illusoire karakter van het medium film willen minimaliseren. Hij ontwierp een projectieruimte boven de ingang, waardoor men vanaf de straat de projectoren kon zien. Geen verhuld verkopen van dromen dus, maar het zichtbaar maken van de machinerie die deze ‘dromen’ voort bracht.
Een jaar later (in 1935) zouden Rotterdam met de Cineac NRC en Den Haag met Cineac Buitenhof volgen. In 1938 kreeg Amsterdam er een tweede Cineac bij: Cineac Damrak (thans een speelautomatenhal) en in 1940 werd er in Rotterdam nog een tweede Cineac gebouwd te weten Cineac Beurs (aka Cineac AD).
Openingsadvertentie Cineac NRC in Rotterdam
Andere bioscopen vertoonden een variant op de cineac voorstellingen. Zo vertoonde het Luxor Theater Groningen het “Luxor Short” programma tussen 12.00 en 14.00 uur waarin naast uitgebreide journaals ook een korte film, vaak een tekenfilm, werd vertoond. Vanaf 14.30 uur werden dan de reguliere voorstellingen weer geprogrammeerd.
Advertentie Cineac direct na de jaarwisseling van 1947.
Toen televisie steeds meer gemeengoed werd nam de belangstelling voor de Cineac bioscopen in de jaren zestig af. De nieuwsprogramma’s werden in het begin teruggebracht naar de ochtend en middagvoorstellingen en ’s avonds werd er een “gewone” film geprogrammeerd. Nog later werd de nieuwsvoorziening helemaal aan de tv overgelaten en brachten de Cineacs alleen nog maar reguliere films. Grappige bijkomstigheid is dat de Cineac’s er wel een soort van doorlopende voorstelling gemaakt hadden. De aanvangstijden waren standaard 9.30, 11.30, 13.30, 15.30, 17.30, 19.30 en 21.30 uur. Op zondag verviel de 9.30 uur voorstelling.
Meer bioscopen vertoonden cineac-programma’s zoals Filmac in Utrecht.
De Cineac aan de Reguliersbreestraat werd in 1969 een “gewone” bioscoop. Als Riksbioscoop had de Cineac sinds begin 1993 weer volle zalen getrokken. De hoge renovatiekosten, veroorzaakt door jarenlang achterstallig onderhoud van de voorgaande eigenaren, heeft MGM (de toenmalige eigenaar) doen besluiten het pand te verkopen.
In het pand heeft nadien nog een vestiging van Planet Hollywood, een door Sylvester Stallone, Arnold Schwarzenegger en Bruce Willis opgezette keten van in filmstijl uitgevoerde café-restaurants, gezeten. Maar ook daar kwam na een paar jaar een einde.