Een slopershamer maakte in 1995 een definitief einde aan een stukje rijke Schager historie. Met de slopershamer werd het eens zo fameuze theater Royal met de grond gelijk gemaakt. Eens stonden artiesten van naam en faam, zoals Toon Hermans, Wim Sonneveld en Snip en Snap, op het podium. Als filmtheater bracht Royal de grote sterren uit Hollywood op het witte doek.
Het theater werd in 1913 gebouwd naar een ontwerp van de Schager architect J. R. Vlaming. Deze architect nam het beroemde Tuschinski Theater in Amsterdam als voorbeeld waardoor het Royal Theater een fraaie art-deco inrichting kreeg. Kosten nog moeite werden gespaard om het theater een Koninklijk uiterlijk te geven. De heer Vlaming was ook de eerste exploitant van het theater. In 1925 werd de exploitatie overgenomen door de heer Zwaag. Na zijn dood in 1928 werd de heer Boon de nieuwe exploitant van Royal. De familie Boon zou tot de sluiting van het theater het bedrijf blijven exploiteren.
Foto: Copyright Niestadt-fotocollectie Zijper Museum, Schagerbrug (NH)
Via de smalle karakteristieke voorgevel kwam men door een lange gang bij de kassa. De theater en film zaal was achter de winkels en woningen gebouwd en stond haaks op de ingang. In het begin telde het theater 700 zitplaatsen. Het theater beschikte in de begin jaren over een aantal rangen in de zaal en een balkon met zijbalkon. Heel apart was een uniek systeem waarmee de stoelen onder het toneel konden worden geschoven waardoor de zaal ook als danszaal kon worden gebruikt. De geluidsfilm deed rond de jaren ’30 van de vorige eeuw zijn intrede in Schagen. Dat gebeurde met de film “Sonny Boy” uit 1929. Het waren gouden tijden voor de Royal. Niet alleen het toneel werd intensief gebruikt ook de filmvoorstellingen mochten zich verheugen op een enorme belangstelling. De kentering kwam in de jaren zestig. Niet alleen door de komst van televisie maar ook door de gemeente Schagen die toestemming gaf tot het bouwen van een cultureel centrum waardoor het aantal toneelvoorstellingen in de Royal minder werden. Ook de opening van nieuwe theaters in Alkmaar en Den Helder waren hier debet aan. Het toneel werd toen verbouwd tot een tweede bioscoopzaal: Royal 2. Met name de Schager Filmkring maakte van dit zaaltje gebruik. Deze Filmkring vertoonde films die commercieel niet aantrekkelijk waren voor vertoning in het reguliere weekprogramma.
Royal Schagen
(Foto toegestuurd door Jan Mooibroek)
Over de Schager Filmkring schreef filmhistoricus E. W. J. Barten in november 2006 een verhaal welke bestemd was voor een serie artikelen in de Schager Courant. Dit verhaal bereikte de krant te laat en werd niet meer geplaatst omdat men met de rubriek gestopt was. Bioscoopgeschiedenis wil u dit verhaal niet onthouden omdat het een aardig idee geeft van de Schager Filmkring programmering:
GROTE FILMKUNST IN EEN AFTANDSE BIOS:
HERINNERINGEN AAN DE ROYAL, SCHAGEN.
Als jong filmliefhebber die woonachtig was in Noord-Scharwoude kwam ondergetekende in de jaren zeventig van de vorige eeuw weliswaar regelmatig in Schagen maar niet om naar de film te gaan. De keren dat ik in Schagen kwam waren doorgaans op de zondagochtend omstreeks 09.00 wanneer half Schagen nog lag te slapen en de Royal nog dicht was. Waarom zo vroeg in Schagen? Om mijn vader te helpen het orgel te stemmen van de Hervormde Kerk waarna hij de kerkdienst kon begeleiden.
Mijn filmbezoeken als puber beperkten zich meestal tot de bioscopen van Alkmaar (Cinema, Rex, Victoria en natuurlijk de Harmonie) en natuurlijk onze eigen Tivoli op de grens van Noord-Scharwoude en Oudkarspel. In het najaar van 1976 kwam daar de gloednieuwe Metro in Heerhugowaard bij. Maar het laatste jaar dat ik nog thuis woonde kwam ineens ook de Royal op genereuze wijze in het blikveld. In haar achtste seizoen – 1977/78 – programmeerde de Filmkring Schagen en omstreken maandelijks op vrijdagavond om half tien (na de eerste reguliere voorstelling) een serie artistiek verantwoorde films die de liefhebber deed watertanden.
Twee films van Francois Truffaut (ANNE EN MURIELLE of wel LES DEUX ANGLAISES ET LE CONTINENT en UNE BELLE FILLE COMME MOI), één van de net met TAXI DRIVER doorgebroken Amerikaan Martin Scorcese (ALICE DOESN’T LIVE HERE ANYMORE met een glasrol van Ellen Burstyn), een van de beste films van Hollywoods angry young man John Cassavetes met in de hoofdrol de geweldige actrice en tevens zijn vrouw Gena Rowlands (A WOMAN UNDER THE INFLUENCE) én de laatste film van die andere outsider in de VS Elia Kazan (THE LAST TYCOON) met Robert de Niro als film mogul. Kom tegenwoordig nog eens om zo’n cinematheek-programma!
Het hoogtepunt van seizoen 1977/78 van Filmkring Schagen e.o. was natuurlijk de vertoning van Bernardo Bertolucci’s meer dan vijf uur durende meesterwerk NOVECENTO (1900) die vanwege zijn lengte dan ook over twee avonden verspreid vertoond werd. Dit prachtige werk over de Italiaanse geschiedenis van de eerste vijftig jaar van de vorige eeuw vol van passie en politieke conflicten met opnieuw Robert de Niro die hier echter een beetje van het doek werd gespeeld door Gerard Depardieu deed het uitstekend in de wat aftandse bioscoop. Samen met mijn kompaan Willem en zijn vader de leraar Duits op de Noordscharwouse Mavo Rein van der Bijl hebben we er ten volle van genoten. Door ons broekies werd het voorts zeer gewaardeerd dat de Royal als een van de weinige bioscopen in de omtrek bier schonk; in mijn herinnering waren het Grolsch-pijpjes die je gewoon mee mocht nemen de zaal in maar bij herinneringen over zoveel tijd zijn vergissingen natuurlijk niet uitgesloten.
In september 1978 ging deze filmhistoricus in de dop in Amsterdam wonen om geschiedenis en Engels te studeren. Daar vond ik mijn filmmekka en het zou jaren duren voordat het besef doordrong wat ik aan bioscopen allemaal had achtergelaten in Alkmaar, Heerhugowaard, Noord-Scharwoude en Schagen. Van die zeven bioscopen bestaan er nog maar twee.
Egbert Barten,
Filmhistoricus te Wormerveer
Het Royal Theater werd na de sluiting een winkel.
(Foto gemaakt in augustus 1996 door E.W.J. Barten)
Op een gegeven moment was een sluitende exploitatie niet meer haalbaar. Men moest steeds langer op vrij gekomen filmkopieën van grote films wachten, die wel in naburige plaatsen werden vertoond, waardoor er steeds vaker gegrepen werd naar films als “Tiroler Slippertjes” en pornoproducties. Men heeft toen nog getracht om het theater te redden door er een dancing van te maken, maar deze plannen konden geen doorgang vinden omdat de gemeente overlast vreesde. Na bijna 10 jaar leeg te hebben gestaan werd het theater uiteindelijk in 1995 gesloopt.
Op 21 november 2006 kreeg Schagen een splinternieuwe bioscoop: Cinemagnus. Dit vijf zalen tellende complex wordt geëxploiteerd door Frits Nieuwenhuis (die ook de Cinema Texel runt in Den Burg). In een apart hoofdstuk kunt u meer over dit theater lezen.
Ter gelegenheid van de opening van Cinemagnus verscheen er een heel aardig boekje, uitgegeven door de Schager Courant, over het eens zo vermaarde Tivoli Theater waarin personen die er gewerkt hebben herinneringen ophalen:
Hans Duin, Marion Lont & Peter Zethoven, Toverlicht op de Gracht, uitgave Noordhollands Dagblad/Schager Courant, 2006. ISBN 90-77842-03-9. 96 blz., ill.
Met dank aan:
Niestadt-fotocollectie Zijper Museum, Schagerbrug (NH).
Voor hun website: KLIK HIER
Bronnen:
Publicaties in Schager Courant